Này bạn, có bao giờ bạn lướt mạng xã hội và thấy những cái tên như "Seme", "Uke" hay nghe về các bộ phim Thái Lan đang làm mưa làm gió như "KinnPorsche"? Đó chính là một phần của thế giới Boy Love, hay BL, đang ngày càng bùng nổ và chinh phục trái tim bao người. Từ những trang truyện doujinshi underground ở Nhật Bản xa xưa, BL đã vượt ra khỏi biên giới, trở thành một hiện tượng văn hóa toàn cầu đầy sức hút. Nhưng BL thực sự là gì, khác biệt ra sao với Yaoi hay Shounen-ai? Nó đã phát triển như thế nào và có những thuật ngữ độc đáo nào mà fan nào cũng nằm lòng? Chúng ta sẽ cùng nhau mở cánh cửa, khám phá từ những khái niệm cơ bản nhất đến những tác động sâu sắc của thế giới đầy màu sắc này nhé.
Hiểu Đúng Về BL Yaoi Shounen-ai
Nói về thế giới Boy Love (BL) mà không làm rõ mấy cái tên hay bị nhầm lẫn như BL, Yaoi, Shounen-ai thì quả là thiếu sót lớn. Nghe qua thì có vẻ giống nhau, nhưng thực ra chúng có những sắc thái riêng, đặc biệt là khi nhìn lại hành trình phát triển của thể loại này từ đất nước mặt trời mọc.
Ban đầu, ở Nhật Bản, những câu chuyện tình yêu giữa các chàng trai dành cho đối tượng độc giả nữ được gọi bằng hai cái tên chính: Shounen-ai và Yaoi. Shounen-ai (少年愛) dịch nôm na là "tình yêu của các chàng trai", thường tập trung vào khía cạnh lãng mạn, tình cảm, những rung động đầu đời hay mối quan hệ thân thiết kiểu "anh em" nhưng sâu sắc hơn. Nội dung của Shounen-ai thường nhẹ nhàng, ít hoặc không có cảnh nhạy cảm. Nó giống như những câu chuyện tình yêu "trong sáng" phiên bản nam.
Còn Yaoi (やおい), cái tên này là viết tắt của cụm từ tiếng Nhật "Yama nashi, Ochi nashi, Imi nashi", nghĩa là "không đỉnh điểm, không kết thúc, không ý nghĩa". Nghe hơi "phũ" nhỉ? Nhưng thực ra, Yaoi ban đầu xuất hiện trong giới doujinshi (truyện tự xuất bản của fan) như một cách để phân biệt với Shounen-ai. Yaoi có xu hướng tập trung nhiều hơn vào yếu tố tình dục, các cảnh "người lớn", đôi khi bỏ qua việc xây dựng cốt truyện hay phát triển nhân vật sâu sắc như Shounen-ai. Nó thẳng thắn hơn, "nóng bỏng" hơn.
Vậy còn Boy Love (BL) thì sao? Đây là thuật ngữ xuất hiện muộn hơn, và ngày nay được sử dụng rộng rãi nhất, đặc biệt là ngoài Nhật Bản. BL giống như một chiếc ô lớn bao trùm cả Shounen-ai và Yaoi. Nó đơn giản là chỉ những câu chuyện (truyện tranh, phim ảnh, tiểu thuyết…) xoay quanh mối quan hệ tình cảm và/hoặc tình dục giữa hai hoặc nhiều chàng trai. Thuật ngữ BL linh hoạt hơn, không quá nhấn mạnh vào mức độ "nóng" hay "trong sáng" như cách phân biệt cũ giữa Yaoi và Shounen-ai.
Ngày nay, ranh giới giữa Shounen-ai và Yaoi đã mờ đi rất nhiều. Nhiều tác phẩm có cả yếu tố lãng mạn sâu sắc lẫn cảnh nhạy cảm, khiến việc phân loại trở nên khó khăn. Vì vậy, BL trở thành cái tên chung tiện lợi và phổ biến nhất trên toàn cầu để chỉ thể loại này. Khi ai đó nói "tôi thích BL", họ có thể đang nói về một bộ phim tình cảm nhẹ nhàng của Thái Lan, một bộ truyện tranh Nhật Bản với cảnh "nóng", hay một cuốn tiểu thuyết lãng mạn của Trung Quốc. Tất cả đều nằm dưới cái tên BL. Hiểu được sự khác biệt và mối liên hệ này giúp chúng ta tiếp cận thế giới BL một cách đúng đắn và trọn vẹn hơn.
BL Vượt Biên Giới: Từ Nhật Bản Đến Toàn Cầu
Câu chuyện về Boy Love, hay BL, không tự dưng mà có. Nó bắt nguồn từ một nơi rất đặc biệt: Nhật Bản. Những hạt mầm đầu tiên nảy mầm từ cuối những năm 1960, đầu những năm 1970, trong lòng các tạp chí dành cho nữ giới. Ban đầu, nó được gọi là Shounen-ai, tập trung vào những mối quan hệ lãng mạn, trong sáng giữa các chàng trai trẻ, thường mang hơi hướng thẩm mỹ, tinh tế, và ít chú trọng đến yếu tố tình dục.
Cùng lúc đó, phong trào Doujinshi (xuất bản tự phát, nghiệp dư) cũng đóng vai trò cực kỳ quan trọng. Các fan, chủ yếu là nữ, bắt đầu tự sáng tác và vẽ những câu chuyện về các cặp đôi nam, lấy cảm hứng từ manga, anime, hoặc thậm chí là các ngôi sao nhạc pop. Chính từ đây, thể loại Yaoi ra đời, thường mang nội dung người lớn hơn, trực diện hơn về mặt tình cảm và thể xác. Shounen-ai và Yaoi, dù khác biệt về mức độ, đều là những viên gạch đầu tiên xây dựng nên đế chế BL sau này.
Từ Nhật Bản, ngọn lửa BL bắt đầu lan ra khắp châu Á. Các bản dịch lậu (và sau này là chính thức) của manga, anime BL Nhật Bản nhanh chóng tìm được chỗ đứng ở các quốc gia lân cận. Nhưng không chỉ dừng lại ở việc nhập khẩu, các nước này còn bắt đầu tự tạo ra "đặc sản" BL của riêng mình.
Trung Quốc nổi lên với những tiểu thuyết mạng đồ sộ, được gọi là Đam Mỹ. Ban đầu chỉ là những câu chuyện được chia sẻ trên các diễn đàn, dần dà Đam Mỹ phát triển thành một ngành công nghiệp khổng lồ, với hàng triệu độc giả và vô số tác phẩm được chuyển thể thành phim truyền hình, hoạt hình. Dù đối mặt với nhiều kiểm duyệt, sức hút của Đam Mỹ vẫn không hề suy giảm.
Rồi Thái Lan xuất hiện, và mọi thứ thay đổi chóng mặt. Thay vì chỉ tập trung vào truyện tranh hay tiểu thuyết, Thái Lan đẩy mạnh sản xuất phim truyền hình BL (Thai BL). Với kịch bản hấp dẫn, dàn diễn viên trẻ đẹp và cách thể hiện cảm xúc chân thật, Thai BL nhanh chóng tạo nên một cơn sốt toàn cầu. Các bộ phim như SOTUS, 2gether, TharnType… không chỉ gây bão ở châu Á mà còn thu hút lượng fan khổng lồ từ châu Âu, châu Mỹ Latinh và cả Bắc Mỹ.
Sự bành trướng của BL không chỉ dừng lại ở các quốc gia châu Á. Nhờ internet và các nền tảng streaming, BL đã vượt qua rào cản ngôn ngữ và địa lý, trở thành một hiện tượng văn hóa toàn cầu. Fan quốc tế tìm đến BL qua phụ đề, các cộng đồng trực tuyến và mạng xã hội. Các nhà sản xuất ở Hàn Quốc, Philippines, Việt Nam và nhiều nơi khác cũng bắt đầu thử sức với thể loại này, tạo nên một bức tranh BL đa dạng và phong phú hơn bao giờ hết trên thị trường quốc tế. Từ một thể loại ngách dành cho fan nữ ở Nhật Bản, BL đã có một hành trình đáng kinh ngạc để trở thành một phần không thể thiếu của văn hóa đại chúng toàn cầu.
Giải mã ngôn ngữ và vai trò trong BL
Sau khi cùng nhau khám phá Boy Love là gì và hành trình của nó từ Nhật Bản lan tỏa khắp nơi, giờ là lúc chúng ta đi sâu vào "mật mã" riêng của thế giới này. Nếu bạn từng nghe ai đó hào hứng bàn về anh công, em thụ hay thắc mắc Fujoshi là ai, thì đây chính là phần dành cho bạn. Mỗi thể loại, mỗi cộng đồng đều có ngôn ngữ và những hình mẫu đặc trưng riêng, và BL cũng không ngoại lệ. Vậy những từ khóa này có ý nghĩa gì, và chúng định hình nên các mối quan hệ, nhân vật trong truyện, phim ra sao? Hãy cùng vén màn bí mật đằng sau những thuật ngữ quen thuộc và các vai trò làm nên sức hút của BL nhé.
Thuật ngữ cơ bản về thế giới Boy Love
Bước chân vào thế giới Boy Love (BL), bạn sẽ nghe thấy vô vàn những thuật ngữ "lạ tai". Đừng lo, chúng ta sẽ cùng nhau giải mã những khái niệm cốt lõi nhất để bạn không còn bỡ ngỡ nhé.
Đầu tiên và quan trọng nhất chính là Boys’ Love, hay viết tắt là BL. Đây là thuật ngữ chung nhất, dùng để chỉ các tác phẩm (truyện tranh, phim ảnh, tiểu thuyết, v.v.) tập trung vào mối quan hệ tình cảm giữa hai người con trai. BL không chỉ gói gọn trong một thể loại mà có thể bao gồm nhiều sắc thái khác nhau, từ những câu chuyện tình yêu học đường trong sáng đến những drama phức tạp, thậm chí là cả yếu tố siêu nhiên hay lịch sử.
Trong BL, bạn sẽ thường gặp hai thuật ngữ khác đến từ Nhật Bản: Yaoi và Shounen-ai. Ban đầu, Yaoi (viết tắt của cụm từ tiếng Nhật "Ya-ma nashi, O-chi nashi, I-mi nashi" – không cao trào, không kết thúc, không ý nghĩa, ám chỉ những doujinshi ban đầu) thường được dùng để chỉ các tác phẩm BL có nội dung và cảnh nóng rõ ràng hơn. Ngược lại, Shounen-ai (tình yêu của con trai) lại thiên về những câu chuyện tình cảm lãng mạn, trong sáng, ít hoặc không có yếu tố tình dục. Tuy nhiên, theo thời gian, ranh giới này dần mờ nhạt. Ngày nay, nhiều người dùng BL như một thuật ngữ bao trùm, còn Yaoi và Shounen-ai đôi khi vẫn được sử dụng để nhấn mạnh sắc thái của tác phẩm, hoặc đơn giản là do thói quen.
Đằng sau sự phát triển mạnh mẽ của BL là một cộng đồng fan vô cùng đông đảo và nhiệt huyết. Hai thuật ngữ bạn chắc chắn sẽ gặp là Fujoshi và Fudanshi. Fujoshi (腐女子 – cô gái "thối") là từ dùng để chỉ những fan nữ yêu thích BL. Cái tên này ban đầu có ý nghĩa tự giễu cợt, nhưng giờ đây đã trở thành một cách nhận diện đầy tự hào của cộng đồng fan nữ BL. Tương tự, Fudanshi (腐男子 – chàng trai "thối") là từ chỉ những fan nam yêu thích BL.
Cả Fujoshi và Fudanshi đều đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong văn hóa BL. Họ không chỉ là những người tiêu thụ nội dung mà còn là lực lượng sáng tạo hùng hậu thông qua việc viết fanfic, vẽ fanart, làm doujinshi (truyện tranh tự xuất bản) hay dịch thuật các tác phẩm từ nước ngoài. Chính sự đam mê và hoạt động tích cực của cộng đồng fan này đã góp phần không nhỏ đưa BL từ một thể loại niche (kén người đọc/xem) trở nên phổ biến và lan rộng khắp thế giới như ngày nay. Họ tạo ra không gian để chia sẻ, thảo luận và cùng nhau tận hưởng niềm yêu thích đặc biệt này.
Phân định vai vế trong tình yêu đôi lứa
Trong thế giới Boy Love, một trong những điều thú vị nhất chính là cách các tác giả xây dựng và phân chia vai trò cho các nhân vật chính trong mối quan hệ. Đây không chỉ đơn thuần là ai yêu ai, mà còn là ai chủ động, ai bị động, ai nắm giữ thế thượng phong trong những khoảnh khắc lãng mạn (hoặc cả những lúc "lâm trận").
Nổi tiếng nhất và gần như là "kim chỉ nam" cho nhiều câu chuyện BL chính là cặp bài trùng Seme và Uke. Seme (攻め) theo nghĩa đen là "người tấn công", thường được miêu tả là người chủ động, mạnh mẽ, đôi khi hơi "đàn anh" hoặc có khí chất áp đảo hơn. Họ có thể là người bắt đầu mối quan hệ, là người đưa ra quyết định chính, hoặc đơn giản là người "ở trên" trong những cảnh thân mật. Ngược lại, Uke (受け) nghĩa là "người nhận", là vai trò bị động hơn, thường mềm mỏng, dễ thương, hoặc có vẻ ngoài yếu thế hơn một chút. Họ thường là người được Seme bảo vệ, chiều chuộng, và tất nhiên, là người "ở dưới".
Tuy nhiên, đừng vội đóng khung nhé! Cái hay của BL hiện đại là sự phá vỡ những khuôn mẫu này. Đôi khi, một Uke tưởng chừng yếu đuối lại có những khoảnh khắc cực kỳ kiên cường hoặc thậm chí là "phản công" khiến Seme bất ngờ. Ngược lại, Seme cũng có thể có những góc khuất mong manh, cần được Uke vỗ về.
Rồi còn có Seke (攻め受け), một vai trò linh hoạt hơn nhiều. Seke có thể là Seme khi ở bên người này, nhưng lại trở thành Uke khi ở bên người khác. Hoặc thậm chí trong cùng một mối quan hệ, họ có thể thay đổi vai trò tùy theo tình huống hoặc cảm xúc. Điều này tạo nên sự đa dạng và bất ngờ, khiến câu chuyện thêm phần hấp dẫn.
Ngoài ba vai trò chính này, thế giới BL còn muôn vàn kiểu nhân vật và mối quan hệ khác. Bạn có thể bắt gặp những cặp đôi Bromance – tình bạn thân thiết giữa hai chàng trai, sâu sắc và gắn bó đến mức khiến người ngoài nhìn vào dễ hiểu lầm là yêu đương, nhưng bản thân họ lại không hề có tình cảm lãng mạn. Đôi khi, Bromance lại là bước đệm tuyệt vời để phát triển thành BL thực thụ.
Hay những cặp Kenkaple (từ ghép của "kenka" – cãi nhau và "couple" – cặp đôi) – họ suốt ngày chí chóe, cãi vã như chó với mèo, nhưng ẩn sâu bên trong là tình cảm mãnh liệt và sự quan tâm không nói thành lời. Kiểu quan hệ này thường mang lại nhiều tình huống hài hước và "tình trong như đã mặt ngoài còn e".
Rồi còn đủ loại hình mẫu nhân vật khác làm nên màu sắc cho BL: anh chàng "bad boy" lạnh lùng, cậu học sinh ngây thơ, giáo sư nghiêm nghị, vận động viên tràn đầy năng lượng, họa sĩ lãng tử… Mỗi sự kết hợp lại tạo nên một câu chuyện tình yêu độc đáo, không lặp lại. Chính sự đa dạng trong việc xây dựng vai trò và mối quan hệ này đã làm cho thế giới BL luôn mới mẻ và cuốn hút người đọc, người xem.
BL: Ảnh hưởng, định kiến và cách nhìn đúng
BL giờ đây không còn là chuyện riêng của một nhóm nhỏ nữa. Nó đã bước ra ánh sáng, len lỏi vào đủ ngóc ngách của văn hóa đại chúng, từ những bộ phim truyền hình gây sốt, các webtoon được săn đón, đến cả âm nhạc và thời trang. Sức ảnh hưởng của BL trong việc đưa câu chuyện tình yêu đồng giới đến gần hơn với công chúng là không thể phủ nhận. Nó tạo ra một không gian, dù là hư cấu, để nhiều người nhìn thấy và cảm nhận về những mối quan hệ giữa nam với nam.
Sự xuất hiện dày đặc của BL cũng khiến nhiều người nghĩ về cộng đồng LGBTQ+. Một mặt, nó giúp tăng tính hiển thị (visibility), khiến tình yêu đồng giới bớt xa lạ hơn trong mắt số đông. Đối với một số người trẻ thuộc cộng đồng, BL có thể là điểm chạm đầu tiên giúp họ nhận ra và chấp nhận bản dạng của mình. Tuy nhiên, mặt khác, mối quan hệ giữa BL và cộng đồng LGBTQ+ lại khá phức tạp và đôi khi gây tranh cãi.
Tranh cãi lớn nhất xoay quanh việc liệu BL có đang "fetish hóa" tình yêu đồng giới hay không. Nghĩa là, có phải BL đang biến mối quan hệ này thành một thứ "gia vị" để giải trí, để thỏa mãn trí tưởng tượng của một nhóm khán giả cụ thể (đa phần là nữ) mà bỏ qua chiều sâu và sự phức tạp của đời sống thật? Nhiều ý kiến cho rằng BL thường tập trung vào những mô típ kịch tính, lãng mạn hóa quá mức, hoặc chỉ xoay quanh những khoảnh khắc tình cảm mà ít khắc họa những khó khăn, thử thách hay những khía cạnh đời thường mà người đồng tính nam phải đối mặt.
Rồi còn chuyện ngoại hình. Nhân vật trong BL thường được xây dựng với vẻ ngoài cực kỳ lý tưởng, đẹp như tranh vẽ, chuẩn mực đến khó tin. Điều này vô tình tạo ra một áp lực ngầm về hình ảnh, khiến nhiều người, bao gồm cả những người trẻ thuộc cộng đồng LGBTQ+, có thể cảm thấy áp lực về ngoại hình hoặc có cái nhìn sai lệch về "chuẩn" của người đồng tính nam ngoài đời thật.
Quan trọng nhất, phải luôn nhớ rằng BL là hư cấu. Nó là sản phẩm của trí tưởng tượng, một thể loại giải trí được tạo ra với những quy tắc và mô típ riêng. BL không phải là tài liệu hay cuốn cẩm nang phản ánh toàn bộ sự thật về tình yêu đồng giới hay cuộc sống của cộng đồng LGBTQ+. Cuộc sống thật phức tạp, đa dạng và phong phú hơn rất nhiều những gì được thể hiện trong các câu chuyện BL.
Vậy làm sao để thưởng thức BL một cách "lành mạnh" và có trách nhiệm? Đơn giản thôi, hãy xem nó là một loại hình giải trí. Thích thì cứ thích, đắm chìm vào thế giới tưởng tượng đó, nhưng đừng nhầm lẫn nó với thực tế. Hãy hiểu rằng những gì thấy trong BL chỉ là một lát cắt nhỏ, thậm chí là một phiên bản được "lý tưởng hóa" của tình yêu đồng giới. Thay vì coi BL là toàn bộ bức tranh, hãy dùng nó như một cánh cửa để tò mò, để mở lòng tìm hiểu thêm về thế giới thật, về những câu chuyện và trải nghiệm đa dạng của cộng đồng LGBTQ+. Tiếp cận BL với tư duy phản biện và sự cởi mở sẽ giúp chúng ta thưởng thức nó trọn vẹn hơn mà không vô tình tiếp tay cho những định kiến hay cái nhìn sai lệch.
Thế giới BL muôn màu và tương lai rộng mở
Nếu ai đó nghĩ Boy Love chỉ có một kiểu, một màu thì thật sai lầm rồi nha. Thế giới BL rộng lớn lắm, chẳng khác gì vũ trụ truyện tranh, phim ảnh bình thường đâu. Nó có đủ thứ "mùi vị" để chiều lòng mọi người, từ những câu chuyện tình yêu nhẹ nhàng như gió thoảng mây bay cho đến những drama căng như dây đàn.
Thử điểm qua vài "món" phổ biến xem sao. Có Slice of Life nè, kiểu như nhật ký tình yêu của hai chàng trai hàng xóm, đồng nghiệp hay bạn học, cứ từ từ mà thấm, mà yêu, chẳng cần đao to búa lớn gì. Rồi có Historical BL nữa, đưa ta về thời phong kiến, cung đình hay chiến trường, nơi tình yêu phải vượt qua rào cản thân phận, lễ giáo, thậm chí là sinh tử. Khoái phiêu lưu, kỳ ảo thì có ngay Fantasy/Sci-fi BL, tha hồ bay bổng với phép thuật, rồng bay phượng múa hay du hành vũ trụ, người máy, nơi tình yêu có thể nảy nở giữa những sinh vật kỳ lạ hay trong bối cảnh tương lai xa xôi.
Ngoài ra còn ti tỉ thể loại khác như học đường, công sở, giang hồ, trinh thám, kinh dị… Mỗi thể loại lại mang đến một không khí riêng, một cách kể chuyện riêng, khiến BL không bao giờ nhàm chán. Sự đa dạng này cho thấy BL không chỉ gói gọn trong một khuôn mẫu nhất định mà có thể lồng ghép vào bất kỳ bối cảnh, bất kỳ câu chuyện nào, miễn là có tình yêu giữa hai chàng trai làm trung tâm.
Nhìn về tương lai, BL đang có những bước tiến dài, không chỉ dừng lại ở truyện tranh, tiểu thuyết mà còn bùng nổ mạnh mẽ trên màn ảnh nhỏ với các series live-action từ Thái Lan, Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc… Xu hướng này không chỉ giúp BL tiếp cận lượng khán giả khổng lồ mà còn mở ra nhiều cơ hội sáng tạo mới. Các nhà làm phim, biên kịch đang cố gắng khai thác sâu hơn vào tâm lý nhân vật, xây dựng cốt truyện phức tạp hơn, tránh lối mòn và định kiến cũ.
Quan trọng hơn cả, sự phổ biến của BL, đặc biệt là qua các bộ phim truyền hình, đang góp phần không nhỏ vào việc thay đổi nhận thức xã hội. Dù vẫn còn nhiều tranh cãi và định kiến, nhưng việc hình ảnh các cặp đôi đồng tính nam xuất hiện ngày càng nhiều trên truyền thông chính thống, dù là trong bối cảnh hư cấu, cũng giúp bình thường hóa tình yêu đồng giới trong mắt công chúng. Nó mở ra những cuộc đối thoại, thúc đẩy sự tò mò và có thể dẫn đến sự đồng cảm, chấp nhận đa dạng hơn trong xã hội hiện đại. BL, từ một thể loại "ngách", đang dần trở thành một phần của văn hóa đại chúng, mang theo tiềm năng thay đổi cách chúng ta nhìn nhận về tình yêu và con người.